GTIP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu), ithalat ve ihracat işlemlerinin olmazsa olmaz bir unsurudur. GTIP kodu, bir ürünün gümrükte doğru bir şekilde tanımlanmasını, sınıflandırılmasını ve vergilendirilmesini sağlayan uluslararası bir kodlama sistemidir. 12 haneden oluşan bu kod, ticaret yapan herkes için yasal uyum, ticaret hızı, vergi yükümlülüklerinin doğru şekilde belirlenmesi ve ticaret istatistiklerinin eksiksiz şekilde tutulması açısından son derece kritiktir.
GTIP kodları, Dünya Gümrük Örgütü tarafından yayımlanan Armonize Sistem temel alınarak oluşturulur. Kodun ilk altı hanesi dünya çapında aynıdır ve temel ürünü tanımlar. Sonraki haneler ise ülkelere göre değişiklik gösterebilir ve yerel vergisel, istatistiksel ya da düzenleyici gereksinimlere göre eklenmiş detayları içerir. Türkiye’de GTIP kodu olarak adlandırılan bu sistem, Avrupa Birliği ve birçok ülkede HS Code (Harmonized System Code) ile benzer temellere dayalıdır.
Bir ürünün GTIP kodu; ürünün ne olduğu, hangi hammaddelerle üretildiği, kullanım amacı, teknik özellikleri ve hatta bazen üretildiği ülke gibi parametrelere göre belirlenir. Bu kodun yanlış veya eksik seçilmesi, gümrükte ciddi gecikmelere, beklenmeyen vergi ve cezalarla karşılaşılmasına yol açabilir. Ayrıca bir ürüne yanlış GTIP kodu atamak, ihracat veya ithalat yasağına, ilave izin gereksinimlerine ve cezalara da neden olabilir.
GTIP Kodunun Yapısı: Hangi Haneler Ne Anlama Gelir?
GTIP kodları toplam 12 haneden oluşur. Bu yapı, ürünün küresel sınıflamasının yanında ülkelere özgü vergi ve istatistiksel detayları da kapsayacak şekilde tasarlanmıştır12:
| Hane | Anlamı |
|---|---|
| 1-2 | Bölüm: Ürünlerin ana grubu |
| 3-4 | Fasıl: Ürün sınıfların detayı |
| 5-6 | Pozisyon: Temel ürün özelliği |
| 7-8 | Alt Pozisyon: Daha detaylı ayırım |
| 9-10 | AB’ye özel ek sınıflamalar |
| 11-12 | Türkiye’ye özgü istatistiksel/ulusal detaylar |
İlk 6 hane tüm dünya ülkelerinde aynıdır ve uluslararası ticaretin ortak dilini oluşturur1. Geriye kalan hanaler ise ülkelerin kendi gümrük ve istatistik ihtiyaçlarına göre eklenmiştir.
İhracat Müşterilerini Bul,
Pazarlarını Analiz et
GTIP kodunun doğru belirlenmesi dış ticarette altı ana avantaj sağlar:
Doğru Vergilendirme ve Yükümlülük Hesaplama: GTIP ile ürün üzerine uygulanacak gümrük vergisi türü ve oranı tespit edilir.
Serbest Ticaret Anlaşmaları ve Kota Yönetimi: Belirli ürün gruplarında uygulanan kotalar ve anlaşmalar GTIP kodu üzerinden takip edilir.
Gümrük Sürecinde Sorunsuz İşlem: Kodun doğru kullanılması, işlemlerin hızlı ve eksiksiz tamamlanmasını sağlar. Yanlış beyan ise süreçte duraksama, inceleme ya da para cezası ile sonuçlanabilir.
Yasal Uyum ve Denetim: Yasalara uygun işlem için doğru GTIP vazgeçilmezdir. Bazı ürünlerde sağlık, güvenlik, kalite ya da ek belge zorunluluğu yine bu kod temel alınarak değerlendirilir.
Küresel Ticari Analiz ve Raporlama: İstatistikî olarak ithalat ve ihracat verileri, sektör ya da ülke bazlı pazar analizleri GTIP kodu üzerinden derlenir.
Ticaret Politikası Yönetimi: Ülke ekonomisinde stratejik planlamalarda, tarife değişikliklerinde ve koruma tedbirlerinde ana veri GTIP kodlarıdır.
GTIP sorgulama işlemi için şu aşamalar izlenmelidir: Öncelikle, ihracatı ya da ithalatı yapılacak ürün hakkında mümkün olduğunca detaylı bilgi toplanmalıdır. Ürünün teknik ismi, hammaddeleri, kullanım amacı ve varsa teknik özellikleri net şekilde belirlenmelidir. Ardından, resmi GTIP arama motorları veya yetkin uzmanlardan destek alınarak kodun sorgulanması yapılır. Kodun çıkardığı tanım mutlaka ürününüzün özellikleriyle birebir uyuşmalıdır. Zira benzer görünen iki ürün bütünüyle farklı kodlara sahip olabilir ve farklı mevzuata tabi tutulabilir. Mevzuat değişiklikleri yakından takip edilerek kodların güncelliği kontrol edilmelidir. Özellikle yeni nesil elektronik eşyalar, kimyasal maddeler veya çok bileşenli ürün gruplarında GTIP belirlemede uzman desteği kritik önem taşır.
GTIP belirlerken yapılan tipik hatalar arasında, ürün açıklamasına yeterince dikkat edilmemesi, ürünün yalnızca ticari ismine göre kod atanması ve mevzuat değişikliklerinin gözden kaçırılması yer alır. Bu hatalar firmalara kolaylıkla zaman ve maddi kayıp olarak dönebilir. Ayrıca bir üründe GTIP’nin yanlış seçilmesi, ilgili stok veya sevkiyatın uzun süre gümrükte beklemesine ya da ceza almasına sebep olur.
Özellikle günümüzde tedarik zinciri sorunları, artan regülasyonlar ve karmaşıklaşan ticaret ilişkileri düşünüldüğünde, doğru GTIP kodunu kullanmak ve bu alanda bilgi güncelliğini sağlamak dış ticaret için vazgeçilmez bir gerekliliktir. GTIP sorgulama sürecini hakkıyla yönetmek yasal uyum ve ticari hız açısından büyük avantaj sağlar. Gümrük süreçlerinde sorun yaşamamak, ek maliyet ve gecikmelerden kaçınmak için her zaman GTIP kodunu dikkatle sorgulayın ve doğru olduğundan emin olun.
